Moeda ida ba mundo (One World Currency)

Ba sira ne’ebé iha mundu negósiu ne’ebé trata ho esportasaun-importasaun, klaru katak sira la’ós estranjeiru ba tranzasaun troka rai-li’ur. Importante tebes atu fó atensaun ba mudansa taxa troka no oinsá atu prevene diresaun movimentu taxa troka, klaru, la’ós ho razaun. La’ós baibain ba kompañia sira ne’ebé importa-esportasaun mós sofre lakon tanba diferensa taxa troka, maske kompañia sira-ne’e halo duni lukru operasionál signifikativu.

Krize ekonómika iha nasaun sira iha Azia iha 1998 nu’udar esperiénsia ida-ne’ebé folin-boot tebes ba ita atu la monu ba lasu ne’ebé hanesan. Klaru katak taxa troka ne’e la’ós de’it kauza ba krize iha tempu neeba. Politika governu nian ne’ebé relasiona ho regulasaun ba merkadu osan no kapitál sira, no fatór kontributivu barak seluk. Maibe, neglijensia ba risku potensiál sira ne’ebé relasiona ho moeda mak kazu ne’ebé komún liu iha tempu neeba.

Bullu ekonómiku sira-ne’e barak uza atu deskreve kondisaun ekonómiku sira antes krize. Aleinde setór governu nian, setór privadu aumenta tan problema ne’e nia kompleksidade. Governu la iha mekanizmu ida atu kontrola setór privadu nia asesu ba kapitál ne’ebé mai husi rai-li’ur. Kestaun sira ne’ebé hamosu ta’uk públiku durante krize ne’e rezulta valór rupia tun no subar liután setór privadu barak ne’ebé deklara katak falsifikadu tanba la konsege selu dívida ho valór dolar ne’ebé hanesan maibé iha valór barak liu bainhira transforma ba rupia. Nia laran-sadi’a tebes.

Haree ba esperiénsia Uniaun Europeia nian, dezde introdusaun Euro iha loron 1 fulan-janeiru tinan 1999, ho valór 0.9 dolar amerikanu kada euro, valór ne’e hametin tiha ona iha tempu ne’ebé artigu ne’e hakerek ba 1.4577 dolar amerikanu kada euro. Maibe buat ne’ebé ita hakarak haree hamutuk mak haforsa valór moeda ne’e hanesan refleta ida husi impaktu pozitivu ne’ebé mosu husi eliminasaun risku adisionál ba investimentu ba nasaun sira ne’ebé membru Uniaun Europeia. Loos Risku diferensa troka estranjeiru iha kazu ida-ne’e bele konsidera …. zero ka eliminadu.

Karik ita bele imajina oinsá mak aura pozitivu barak bele hetan hodi habelar konseitu atu aplika moeda ida iha Uniaun Europeia ba moeda ida ba mundu tomak. Sumariu kona-ba vantajen sira-ne’e bele grupu ba:

Eliminasaun ba lakon sira husi troka estranjeiru.

Fasilita investidór potensiál sira husi rai-laran no li’ur atu halo orsamentu ba projetu kapitál nian.

Eliminasaun ba espasu ba espekuladores ka espekuladores atu foti lukru ne’ebé lori ba buras ekonomia.

Harii baze báziku ida ba valór padraun fatór produsaun nian.

Minimu kustu tranzasaun.

Harii kondisaun ne’ebé kondusivu liu ba investimentu reál sira.

Karik iha vantajen barak liu tan, maibé dezafiu sira ne’ebé nia hasoru mós tenke identifika no trata ho diak.

Hau hein katak ida-ne’e bele sai hanesan reflesaun no inspirasaun hamutuk.